Թեղենիս լեռը Կոտայքի մարզի Թեղենյանց լեռնաշղթայի մի մասն է։ Լեռնաշղթայի երկարությունը 20 կմ է, իսկ Թեղենիս լեռան ամենաբարձր կետը՝ 2851 մ։

Լեռան գագաթից, եթե նայեք դեպի արևմուտք, կբացվի գեղեցիկ տեսարան դեպի Արագած լեռը և Ապարանի ջրամբարը, իսկ լեռնաշղթայից հարավ-արևմուտք՝ Արայի լեռը։

Լեռան վրա տեղ-տեղ ծառեր են աճում, տեղ կա նաև արոտավայրեր։ Երբեմն, նույնիսկ ամռանը, լեռան ստվերային վայրերում ձյուն է մնում։

Թեղենիս անունը ծագել է հայերեն թեղի բառից, որը նշանակում է կնձնի (ծառ), որն աճում է այս տարածքում։

ԹԵՂԵՆՅԱՑ ՎԱՆՔ

Լեռան լեռնաշղթայի վրա ծառերի մեջ գտնվում է հնագույն Թեղենյանց վանքը։ Այն միջնադարյան հայկական խոշորագույն ճարտարապետական ​​համույթներից է։

Վանքի մասին առաջին հիշատակումը վերաբերում է 8-րդ դարին։ Այնուամենայնիվ, կան ենթադրություններ, որ այն ավելի հին է, քանի որ շինհրապարակում հայտնաբերվել են վաղ դարերի ավերված պատեր։ X–XIV դդ. Վանքը դարձել է մշակութային և կրթական նշանավոր կենտրոններից մեկը։ Թեղենյաց վանքում դասավանդել են նշանավոր գիտնականները՝ Սարգիս Իմաստասերը (XII դ.), Վանական վարդապետը (XIII դ.), պատմիչ Վարդան Արևելցին (XIII դ.):

Թեղենյաց վանքի հուշարձանների համալիրը ներառում է Կաթողիկե եկեղեցին, փոքրիկ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, երկու գավիթ, ճեմարան-դպրոց և սեղանատուն։

Վանքի կառուցման համար օգտագործվել է բազալտ, ինչպես նաև սև և կարմրավուն տուֆ։ Սյուների վրա փորագրվել են քանդակներ, ինչպես նաև որմնանկար, որում գրաբար հիշատակվում է Սուրբ Հովհաննեսը։ Տաճարի գերեզմնատնից հյուսիս-արևելքում պահպանվել է հնագույն ամենագեղեցիկ խաչքարերից մեկը։

Այս պահին վանքը չի գործում և գտնվում է ՀՀ պաշտպանության ներքո։