Главная страница » Աբուլ լեռ և Փարվանա լիճ․ Արշավ Ջավախքում
Բազմօրյա արշավները՝ Ջավախքում, միշտ հետաքրքիր և ամեն տարի մեկը մյուսից տարբերվող են լինում։ Արդեն տարիներ շարունակ իրականացնում ենք արշավներ Ջավախքում` մեծամասամբ Աբուլ լեռան վերելքով։
Այս տարի մեր ակումբի երկօրյա արշավի շրջանակներում հերթական անգամ ուղևորվեցինք Ջավախք։ Մեր ճանապարհն անցավ սկզբում Մադաթափա լճով՝ դեպի Նինոցմինդա, ապա ուղևորվեցինք Վարձիա քարանձավային քաղաք և Խերթվիսի բերդ։ Ճանաչողական և շատ հետաքրքիր այցերից հետո ուղևորվեցինք Աբուլ գյուղ, որից քիչ հեռու պիտի տեղակայեինք մեր վրանային ճամբարը։
Վրանային գիշերակացին հետևեց վաղ առավոտյան վերկացը․ դե ինչ, արևածագ, սկսեցինք վերելքը․․․
Աբուլ լեռը հանդիսանում է Ջավախքի տարածաշրջանի ամենաբարձր հանգած հրաբուխը (3301մ)։ Գտնվում է Սամցխե Ջավախեթիի տարածաշրջանում, Աբուլ-Սամսարի լեռնաշղթայում։ Լեռան լանջերը ծածկված են տարբեր չափերի քարացրոններով, իսկ առանձին հատվածներում՝ ալպյան մարգագետիններով։ Գագաթից բացվում է չքնաղ տեսարան դեպի Ջավախքի լեռները, ողջ Աբուլ — Սամսարի լեռնաշղթան և Փարվանա լիճը։
Աբուլ լեռն ունի երկու լեռնագագաթ՝ Մեծ Աբուլ (Դիդի Աբուլի)՝ 3301մ, և Փոքր Աբուլ (Պատարա Աբուլի)՝ 3290մ։
Փարվանա լիճը գտնվում է Հայկական Լեռնաշխարհի պատմական Ջավախք գավառում։ Գտնվում է Նինոծմինդայի տարածաշրջանում՝ Աբուլ Սամսարի և Ջավախքի լեռնաշղթաների միջև, 2074մ բարձրության վրա, ներկայումս համարվում է Վրաստանի ամենամեծ լիճը։
Փարվանայի հինական սնուցումը ստորգետնյա է, լճից սկիզբ է առնում Փարվանա (Թափառվան) գետը, վերջինս Կուր գետի աջակողմյան վտակն է, որը Խերթվից գյուղի մոտ կրկին միախառնվում է Կուրին։
Փարվանան անտարբեր չի թողել նաև բազմաթիվ պոետների և բանաստեղծների։ Վերջիններս բաղմիցս հիշատակել են ողջ Ջավախք աշխարհն ու հատկապես Փարվանան՝ իր գեղեցկությամբ ու փառահեղությամբ։ Դրանցից հատկանշական է Հ․ Թումանյանի «Փարվանա» բալլադը․
Հատված «Փարվանա» բալլադից
Բարձրագահ Աբուլն ու Մըթին սարեր
Մեջք մեջքի տըված կանգնել վեհափառ,
Իրենց ուսերին, Ջավախքից էլ վեր՝
Բըռնած պահում են մի ուրիշ աշխարհ:
Ասում են՝ էնտեղ արծըվի նըման,
Ծիծղուն, կապուտակ երկընքի ծոցում,
Նըստում էր էն սեգ սարերի արքան
Իրեն Փարվանա ճերմակ ամրոցում:
Խերթվիսը ֆեոդալական ժամանակաշրջանի միջնադարյան բերդ է Վրաստանում, պատմական Ջավախք գավառում, ժամանակակից Սամցխե-Ջավախք մարզի Ասպինձայի (Ասպնջակ) շրջանում։ Գտնվում է համանուն գյուղում, Կուր և Փարվանա (Թափարվան) գետերի միախառնման վայրում՝ կառուցված մեծ բլրի վրա։
Ըստ վրացական ավանդության բերդը դիմագրավել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու զորքերին։
985 թվականին բերդում կառուցվել է եկեղեցի։ XIII դարում մոնղոլները գրավել և ավերել են բերդը։ 1283 թվականի երկրաշարժից փլվել են բերդի պատերի մեծ մասը։ Բերդը վերանորոգվել է 1354-1356 թվականներին։ XVIII դարում բերդին տիրել են թուրքերը։ 1828 թվականին բերդը գրավել են ռուսական զորքերը, որից հետո այն կորցրել է իր պաշտպանողական նշանակությունը։
Սկսած XV դարից Գտչավանքը մեծ դեր էր խաղում Դիզակի, ինչպես նաև ամբողջ Հայաստանի հոգևոր, գիտական և մշակութային կյանքում: Դարերի ընթացքում այստեղ ստեղծվել և պահվել էր ձեռագրերի եզակի հավաքածու, որի մեծ մասը պահպանվել է մինչև մեր օրերը: XIX դարում Գտչավանքի վանահայր Առաքել վարդապետ Կոստանդյանը 18 տարի շարունակ գրել է պատմագիտական և ազգագրական մի ձեռագիր աշխատություն, որն ամբողջությամբ պահպանվում է «Մատենադարան» Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտում։
Հոդվածը կազմվել է ArmLand ակումբի դիտարկումների և հավաքագրած նյութերի հիման վրա։
Լուսանկարները՝ Գոհար Սարգսյանի
Հասցե։ Երևան, Արշակունյաց 4
Հեռ. :
էլ․ փոստ։ [email protected]