Արցախի Հանրապետությունը աշխարհում հայտնի է որպես Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն: Այն չճանաչված պետություն է, որն այժմ ունի “դե ֆակտո” գոյություն ունեցող երկրի կարգավիճակ: Արցախի պատմությունը պահանջում է Հայաստան այցելող ճանապարհորդների հատուկ ուշադրությունը:

Արցախը գոյություն ունի վաղուց ի վեր: Դեռևս առաջին հայկական թագավորությունների օրոք Արցախը եղբայրական թագավորություն էր, որտեղ մարզպետներն ու թագավորները Հայաստանի ղեկավարների ամենամոտ հարազատներն էին:

Արցախի բնակիչները կարողացել են պահպանել արցախյան անտառների կուսական բնությունը, այդպիսով պատմել իրենց ժառանգներին իրենց հողերի պատմության մասին ոչ միայն բերնեբերան, այլև իրենց խոսուն բնությամբ։

Մենք արդեն նշել ենք առաջինի և ամենակարևորի մասին`դրանք Արցախի անտառներն են: Կանաչ լանդշաֆտները զբաղեցնում են երկրի տարածքի զգալի մասը: Երևան-Ստեփանակերտ երկաթգծի երկու հիմնական ճանապարհներից մեկը անցնում է հենց գետի տարածքում գտնվող կիրճով: Եվ հենց այստեղ է, որ սկսվում է հեքիաթը. կիրճի երկու կողմերում գտնվող անտառները դարպաս են դառնում խաղաղության, հանգստության և ներդաշնակության այդ յուրահատուկ թագավորությունում, ներդաշնակություն բնության հետ։

Այս փոքրիկ հողատարածքում կան մեծ թվով ճարտարապետական հուշարձաններ, որոնք դեռևս պահպանում են հայկական մոտիվներ, բայց արդեն ունեն իրենց առանձնահատկությունները: Այսպես, Դադիվանքի և Գանձասարի վանքերը դժվար է շփոթել հայկական Գառնիի և Գեղարդի հետ, իսկ փառահեղ ամրոցներ՝ Ասկերանի բերդը (Մայրաբերդ) և Տիգրանակերտը վաղուց արդեն դարձել են երկրի այցեքարտը և ֆիլմերի նկարահանման համար ամենապահանջված վայրերից։

Վերջին շրջանում Արցախի բնակիչները անցկացրեցին հանրաքվե և որոշեցին ետ վերցնել իրենց երկրի հայկական ծագում ունեցող հնադարյան անվանումը: Չնայած դրան, շատերը դեռ երկար ժամանակ կճանաչեն պետությունը ըստ տարածաշրջանի միջազգային անվանման․ ողջ աշխարհում Արցախը հայտնի է որպես Լեռնային Ղարաբաղ: Այդ անվանումը տրվեց տեղանքին, երբ ԽՍՀՄ ժամանակաշրջանում՝ Լենինի հատուկ և ոչ միանշանակ որոշմամբ, Արցախը ներառվեց Ադրբեջանի ԽՍՀ-ի տարածքի կազմում: «Ղարաբաղ» բառը բառացիորեն թարգմանվում է որպես «սև այգի»։

Ներկայումս Հայաստանն ու Արցախը սերտորեն կապված են: Արցախը համարվում է աշխարհում երկրորդ հայկական պետությունը՝ չնայած այլ պետությունների կողմից պաշտոնապես ճանաչված չլինելուն: Այդ իսկ պատճառով Արցախի բնակիչները ստանում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն և պաշտոնապես համարվում են որպես ՀՀ քաղաքացի։